![book](images/brak4.jpg)
![book](images/brak4.jpg)
Historia języka polskiego
Książka prezentuje historię języka polskiego od czasów kształtowania się jego zaczątków w łonie prasłowiańszczyzny do przełomu spowodowanego najazdem hitlerowskim na Polskę. Dzieje polszczyzny przedstawione są na tle historycznokulturalnym. Pozycja ukazuje jak historia narodu splata się z dziejami języka, jak na przekształcenia języka wpływa życie polityczne, religijne i kulturalne, jaką
rolę odgrywa język w danej epoce. Autor przypomina też najważniejsze dla rozwoju języka zabytki, dzieła, postacie i fakty. Czytelnicy zainteresowani tematem ewolucji poszczególnych form znajdą tu zwięzłe omówienie przemian językowych - od historii ortografii po historię słownictwa. Bardziej wnikliwi odbiorcy mogą skorzystać z licznych przypisów zawierających charakterystyczne cytaty z tekstów, uwagi polemiczne, próbki stylów itp.
Zobacz pełny opisOdpowiedzialność: | Zenon Klemensiewicz ; [redaktor naukowy Irena Bajerowa]. |
Seria: | Z Prac Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk |
Hasła: | Język polski - historia |
Adres wydawniczy: | Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2015. |
Wydanie: | Wyd. 9, 2 dodr. |
Opis fizyczny: | 827, [2] s., 107 s. tabl., VII s. tabl. kolor., [4] s. tabl. złoż. luz. : il. ; 25 cm. |
Uwagi: | Bibliogr. s. 752-798. Indeks. |
Skocz do: | Inne pozycje tego autora w zbiorach biblioteki |
Dodaj recenzje, komentarz |
- Przemowa – napisała Irena Bajerowa
- CZĘŚĆ I. DOBA STAROPOLSKA (od czasów najdawniejszych do początków XVI wieku)
- I. Epoka przedpiśmienna (Do około połowy XII w.)
- 1. Język polski wśród języków indoeuropejskich
- 2. Wspólnota językowa bałtosłowiańska i język prasłowiański
- 3. Rozkład wspólnoty prasłowiańskiej na językowe zespoły: zachodni, wschodni i południowy
- 4. Dialektyczna grupa lechicka
- 5. Proces plemiennego, terytorialnego i politycznego scalania się i powstanie państwa polskiego
- 6. Znaczenie organizacji państwowej dla rozwoju języka polskiego
- 7. Rola chrystianizacji w dziejach języka polskiego
- 8. Polityczne tendencje odśrodkowe a rozwój języka
- 9. Zasady charakterystyki polszczyzny przedpiśmiennej
- 10. Główne tendencje rozwojowe w systemie fonologicznym języka polskiego epoki przedpiśmiennej
- 11. Główne tendencje rozwojowe w systemie fleksyjnym języka polskiego epoki przedpiśmiennej
- 12. Słowotwórstwo i składnia
- 13. Charakterystyka słownictwa polszczyzny przedpiśmiennej
- 14. Najstarsze zapożyczenia
- 15. Najstarsza warstwa zapożyczonej terminologii chrześcijańskiej
- II. EPOKA PIŚMIENNA
- 16. Podział na doby
- Doba staropolska (od około połowy XII w. do przełomowych dziesięcioleci XV i XVI w.)
- 17. Początki odrębności polszczyzny jako języka narodowościowego
- 18. Wstępna faza rozwoju polskiego języka ogólnego i literackiego
- 19. Zagadnienie pochodzenia języka ogólnego i jego odmiany literackiej w świetle badań językoznawczych
- a. Brak mazurzenia
- b. Samogłoski nosowe
- c. Przejście wygłosowego -ch w -k
- d. Wymiana chw = f
- e. Grupy śrz, źrz albo śr, źr
- f. Oboczność `ew ║ `ow
- g. Formy typu kupc, work
- h. Oboczność ra- ║ re-, ja- ║ jei.
- i. Pisownia typu twardy, świat
- j. Przejście s(e) w z(e)
- k. Przejście rž w ž
- l. Oboczność bać się ║ bojać się
- m. Formacje słwotwórcze: a) -sk ║ -sko; b) -in ║ -ino; c) -isty ║ -ity; d) na- ║ najn.
- n. Formy czasu przeszłego typu robiłech
- o. Formy oboczne zaimkowe mie cie sie ║ mię cię się
- p. Końcówka miejscownika -och
- q. Końcówka -wa
- r. Wybrane zjawiska słownictwa: eże║ iże; dzierżeć ║ trzymać; wuj; południe; sied(e)m
- 20. Zagadnienia pochodzenia i początkowego rozwoju języka ogólnego i jego odmiany literackiej na tle ówczesnego życia w Polsce
- 21. Wnioski historycznojęzykowe o pochodzeniu i początkowym rozwoju języka ogólnego i jego odmiany literackiej
- 22. Staropolskie początki ortografii
- 23. Zasady charakterystyki języka doby staropolskiej
- 24. Charakterystyka staropolskiego systemu fonologicznego
- 24.1. System wokaliczny 2
- a. Przekształcanie się różnicy iloczasu w różnicę barwy
- b. Rozwój samogłosek nosowych
- c. Rozwój akcentu
- d. Zmiany grup ir yr w er
- e. Mieszanie grup iN yN eN
- f. Zmiana grup ky gy na k ́i ǵi
- g. Zmiana `ew w `ow
- h. Wyrównanie formacji zawierających pierwotnie jery
- 24.2. System konsonantyczny
- i. Przejście d` t` w з́ć
- j. Przejście z` s` w ź ś
- k. Przejście ŕ w rź
- l. Proces ubezdźwięcznienia wstecznego
- m. Proces upraszczania się grup spółgłoskowych
- 25. Charakterystyka staropolskiego systemu fleksyjnego
- a. Kształtowanie się nowych typów odmiany rzeczownikowej, czemu towarzyszy chwiejność niektórych form przypadkowych
- b. Zanikające formy odmiany rzeczownikowej
- c. Tradycyjna postać niektórych form odmiany rzeczownikowej, które później wyjdą z użycia
- d. Zanikające formy niezłożonej odmiany przymiotnikowej
- e. Nowe tendencje w odmianie złożonej przymiotnikowej
- f. Archaiczny rysy odmiany zaimków
- g. Nowe tendencje w odmianie zaimków
- h. Archaiczny charakter odmiany liczebnika
- i. Zanik archaicznych form czasownikowych
- j. Przekształcanie się starych form czasownikowych w nowe
- k. Przesunięcia czasowników z jednego typu koniugacyjnego do innego
- l. Formy liczby podwójnej
- 26. Charakterystyka staropolskiego systemu słowotwórczego
- 27. Charakterystyka staropolskiego systemu składniowego
- 28. Charakterystyka zasobów leksykalnych doby staropolskiej
- 29. Funkcjonalna sprawność staropolszczyzny
- Przypisy
- CZĘŚĆ II. DOBA ŚREDNIOPOLSKA (Od początków XVI wieku do ósmego dziesięciolecia XVIII wieku)
- 1. Granice doby średniopolskiej
- 2. Czynniki sprawcze rozwoju języka doby średniopolskiej
- 3. Społeczno-polityczne podłoże języka doby średniopolskiej
- 4. Kościelno-wyznaniowy współczynnik rozwoju języka doby średniopolskiej
- 5. Kulturalno-oświatowe tło rozwoju języka doby średniopolskiej
- 6. Rola książki w rozwoju języka doby średniopolskiej
- 7. Stanowisko mowy ojczystej w życiu publicznym i prywatnym Polaków doby średniopolskiej
- 8. Zasady charakterystyki języka doby średniopolskiej
- 9. Charakterystyka średniopolskiego systemu fonologicznego
- a. System wokaliczny
- 1) Zanik ustnych samogłosek pochylonych ? ? ?
- 2) Samogłoskowe fonemy ę ọ
- 3) Rozwój akcentu
- 4) Rozwój staropolskich grup ir irz yr yrz
- 5) Rozwój staropolskich grup il yl ił ył
- 6) Zmiana barwy samogłosek ustnych pod wpływem następujących po nich spółgłosek m ḿ n ń
- b. System konsonantyczny 3
- a) Odmiękczenie spółgłosek з c ž š č з́ ř
- b) Odmiękczenie b΄ p΄ w΄ f΄ w wygłosie
- c) Tzw. „wałczone” ł
- d) Regionalne uchybienia ortofoniczne
- 10. Charakterystyka średniopolskiego systemu fleksyjnego
- 1) Powolne ustalanie się nowych wzorów odmiany rzeczownika
- 2) Nie zakończone w dobie średniopolskiej procesy rozwojowe w deklinacji rzeczowników
- 3) Przemiany rozwojowe w odmianie przymiotnikowo-zaimkowej
- 4) Przemiany rozwojowe w odmianie liczebników
- 5) Przemiany rozwojowe w odmianie czasownika
- 6) Ostateczny zanik form liczby podwójnej
- 11. Charakterystyka średniopolskiego systemu słowotwórczego
- 12. Charakterystyka średniopolskiego systemu składniowego
- 13. Charakterystyka zasobów leksykalnych doby średniopolskiej
- 1) Słownictwo różnych zakresów
- 2) Rozwój synonimiki
- 3) Tzw. życie wyrazów
- a) Wyrazy zapomniane
- b) Neologizmy
- c) Zmiany znaczenia
- d) Zmiany barwy uczuciowej
- e) Wyrażenia gminne
- 4) Wpływy obcych języków
- a) Wpływy czeskie
- b) Wpływy łacińskie
- c) Wpływy niemieckie
- d) Wpływy włoskie
- e) Wpływy francuskie
- f) Wpływy ruskie
- g) Wpływy tureckie
- h) Wpływy węgierskie
- 5) Wpływy polszczyzny na inne języki
- 6) Słowniki
- 14. Grafika i ortografia doby średniopolskiej
- 15. Funkcjonalna sprawność języka doby średniopolskiej
- 1) Kształtowanie się języka literackiego
- 2) Dialektyczne podstawy języka literackiego
- 3) Sądy współczesnych o języku doby średniopolskiej
- 4) Uwagi o słownictwie
- 5) trudnościach tłumaczenia
- 6) Wzrost wrażliwości językowej
- 7) Wpływ narodowego piśmiennictwa po łacinie
- 8) Dążności modernizacyjne w języku XVI wieku
- 9) Polemika gramatyczno-stylistyczna Sandeckiego z Murzynowskim i Seklucjanem
- 10) Zdatność i wystarczalność wyrazu
- 11) Stosowność wyrazu
- 12) Rodzimość wyrazu
- 13) Makaronizowanie
- 14) Gramatyczna poprawność fleksyjna
- 15) Poprawność ortofonicza
- 16) Podręczniki gramatyczne
- 17) Zainteresowania językoznawcze i etymologiczne
- 18) Dbałość o stylistyczno-gramatyczną doskonałość zdania
- 19) Chwiejność użycia wskaźników zespolenia, przytoczeń, imiesłowowego równoważnika zdania i form strony biernej 4
- 20) Wahania w budowie związków syntaktycznych
- 21) Szyk części zdania i zdań składowych
- 22) Dwa nurty rozwojowe operacji zdaniotwórczej
- 23) Zasadnicza linia rozwoju składniowo-stylistycznej sprawności języka doby średniopolskiej
- 24) Użycie języka literackiego w różnych rodzajach piśmiennictwa
- Przypisy
- CZĘŚĆ III. DOBA NOWOPOLSKA (Od ósmego dziesięciolecia XVIII wieku do r. 1939)
- 1. Granice doby nowopolskiej
- 2. Społeczno-polityczne i kulturalno-oświatowe podłoże rozwoju języka doby nowopolskiej
- 1) Okres stanisławowski
- 2) Okres 1795-1815
- 3) Okres 1815-1831
- 4) Okres 1831-1918
- 5) Okres 1918-1939
- 3. Piśmiennictwo jako współczynnik sprawczy rozwoju języka doby nowopolskiej
- 4. Stosunek do mowy ojczystej w dobie nowopolskiej
- 1) Czasy stanisławowskie
- 2) Od przełomu wieku XVIII i XIX do lat trzydziestych XIX stulecia
- 3) Od czterdziestych do siedemdziesiątych lat XIX wieku
- 4) Od lat osiemdziesiątych XIX wieku do r. 1914
- 5) W Polsce międzywojennej
- 5. Zasady charakterystyki języka doby nowopolskiej
- 6. Charakterystyka nowopolskiego systemu fonologicznego i gramatycznego
- 1) System fonologiczny
- a) Zanik samogłosek pochylonych ả ỏ ẻ
- b) Redukcja grupy -ija, -yja w wyrazach zapożyczonych
- c) Stwardnienie wygłosowych ṕ b΄ f`΄ ẃ ḿ
- d) Wynik rozwoju pierwotnych grup *sŕ *zŕ
- e) Chwiejna wymowa niektórych spółgłosek
- f) Akcent
- 2) System fleksyjny
- a. Deklinacja rzeczowników
- a) Dopełniacz l. poj. deklinacji męskiej
- b) Celownik l. poj. deklinacji męskiej
- c) Mianownik l. mn. deklinacji męskiej
- d) Dopełniacz l. mn. deklinacji męskiej
- e) Biernik l. mn. deklinacji męskiej
- f) Dopełniacz l. poj. deklinacji żeńskiej samogłoskowej
- g) Biernik l. poj. deklinacji żeńskiej samogłoskowej
- h) Mianownik, biernik, wołacz l. mn. deklinacji żeńskiej
- i) Dopełniacz l. mn. deklinacji żeńskiej
- j) Mianownik, biernik l. poj. deklinacji nijakiej
- k) Dopełniacz l. mn. deklinacji nijakiej
- l) Narzędnik l. mn. deklinacji męskiej i nijakiej
- b. Deklinacja zaimków i przymiotników
- a) Biernik l. poj. rodz. żeńskiego zaimków
- b) Narzędnik i miejscownik l. poj. r. męskiego i nijakiego, narzędnik l. mn. zaimków i przymiotników
- c. Deklinacja liczebników
- a) Szerokie zastosowanie końcówki -u
- b) Inne osobliwości odmiany liczebnika 5
- d. Koniugacja
- a) Forma 1 os. l. mn. cz. teraźniejszego
- b) Formy czasu zaprzeszłego
- c) Formy czasu przeszłego trybu przypuszczającego
- d) Formy czasu przyszłego
- e) Forma imiesłowu uprzedniego
- f) Sztuczne formy koniugacyjne
- 3) System słowotwórczy
- 4) System składniowy
- a. Forma orzecznika przy osobowej formie słowa być
- b. Zanikanie dopełniacza w dopełnieniu przedmiotowym
- c. Zmiany form deklinacyjnych liczebnika głównego
- a) Liczebniki typu dwadzieścia jeden
- b) Liczebnik typu dwadzieścia dwa
- c) Narzędnik liczebnika na -ą
- d. Ograniczenie wyrażeń przyimkowych w funkcji składnika
- e. Konstrukcja biernika z bezokolicznickiem
- f. Dwojaka postać zdania celowego
- g. Zmiany w zasobie wskaźników zespolenia
- h. Zaimek co zamiast który
- 7. Charakterystyka zasobów leksykalnych doby nowopolskiej
- 1) Słownictwo specjalistyczne
- 2) Synonimika
- 3) Tzw. życie wyrazów
- a. Wyrazy zapomniane
- b. Neologizmy
- 4) Wpływy obcych języków
- a. Wpływy łacińskie
- b. Wpływy francuskie
- c. Wpływy niemieckie
- d. Wpływy rosyjskie
- e. Wpływy ruskie
- f. Wpływy angielskie
- 5) Wpływy polszczyzny na inne języki
- 6) Słowniki
- 7) Ortografia i ortofonia doby nowopolskiej
- 8) Podręczniki gramatyczne; język polski jako przedmiot badań naukowych
Zobacz spis treści
Sprawdź dostępność, zarezerwuj (zamów):
(kliknij w nazwę placówki - więcej informacji)